De vijf vreemdste restauraties van Pierre Cuypers

Cuypers was niet alleen maar een kind van zijn tijd.

Pierre Cuypers heeft een aantal markante gebouwen ontworpen. Bekende voorbeelden daarvan zijn het Rijksmuseum en het Centraal Station in Amsterdam. Daarnaast heeft de Roermondse architect een aantal gebouwen gerestaureerd. Dat was niet altijd een succes. Vandaar: de vijf vreemdste restauraties van Cuypers.

5. Kasteel de Haar

Middeleeuwse ruïne bij Utrecht werd een protserig Slot Bommelstein. Zie eerder bericht op dit weblog.

4. Stadhuis, Venlo

Cuypers restaureerde het stadhuis maar half.

Cuypers zou met samen met de lokale architect Johannes Kayser het Venlose stadhuis opknappen. Onder de achttiende-eeuwse pleisterlaag kwamen de zestiende-eeuwse stenen weer tevoorschijn. Wat wilde Kayser? Het stadhuis uit 1598 weer in oude staat herstellen. Wat wilde Cuypers? De oude stenen vervangen.

De heren konden het niet eens worden. Kayser heeft de westkant en Cuypers de Oostkant opgeknapt. Sommige van die aanpassingen zijn weer ongedaan gemaakt. Maar wie even de tijd neemt het gebouw goed te bekijken, kan heel mooi zien welk deel Cuypers en welk deel Kayzer heeft bewerkt.

3. Sint Janskerk, Oosterhout

Cuypers heeft veel dorpskerken hard aangepakt. Een daarvan is de Sint Jan in Oosterhout. De ingetogen, zestiende-eeuwse zijbeuken maakten plaats voor hogere exemplaren. Daarnaast werd de kerk verrijkt met een vreemd, spits traptorentje en een sacristie. Die laatste is in de jaren 70 bij een restauratie verdwenen.

Cuypers’ sacristie rechts en poortje links ervan overleefden een latere restauratie niet. Het traptorentje links ervan en de zijbeuken daarnaast bestaan nog wel.

Toen zijn de neogotische zijbeuken intact gehouden. Dat had voor een groot deel te maken met interessante glas-in-loodramen, die er in de jaren 30 zijn aangebracht.

2. Sint Servaaskerk, Maastricht

Ook deze toren van Cuypers (tweede van rechts) bleek weinig eeuwigheidswaarde te hebben.

Je hebt een van de best bewaarde Romaanse kathedralen van Nederland. Dus wat doe je ermee? Juist, je bouwt er een neogotische toren op. Die verving een voor Nederland unieke baroktoren uit de zeventiende eeuw. Deze spits was een totale stijlbreuk met de rest van de kerk. Het is alsof ze nu een glazen koepel op de bijzondere kerk zouden bouwen.

Dat vonden restauratie-architecten in de jaren 70 ook. De grote toren van Cuypers verdween uit het stadsbeeld. Alleen op de klaveraas is het stuk neogotiek nog te zien. Andere aanpassingen van Cuypers, zoals een aantal beelden in het kerkportaal, zijn wel bewaard gebleven.

1. Munsterkerk, Roermond

In zijn eigen geboortestad heeft Cuypers de absurdste ingreep van zijn leven toegepast. De Romaanse Munsterkerk had eigenlijk twee torentjes. Cuypers besloot in al zijn wijsheid die te vervangen voor in zijn ogen mooiere. Verder verrezen er aan de andere kant van het kerkgebouw NOG twee van die torens. Ook vond Cuypers het nodig het interieur te vervangen.

Dat verdween weer bij een restauratie in de jaren 60. Weinig van Cuypers’ restauraties blijken echt zoveel eeuwigheidswaarde te hebben als zijn Rijksmuseum. Veel verdedigers van Cuypers opknap- en herbouwwoede zeggen: ‘Ja, maar dat waren de ideeën van die tijd’. De controverse rondom het stadhuis van Venlo haalt die stelling onderuit.

De Munsterkerk voordat Cuypers eraan zat…

Dat geldt ook voor de ingrepen in de Munsterkerk. Die duurden 27 jaar en riepen nogal wat weerstand op in Roermond. Voor Cuypers een reden om na voltooiing zijn geboorteplaats te verruilen voor Amsterdam. Maar een bronzen standbeeld van de meester kijkt tot op de dag van vandaag in de Limburgse stad nog naar de vier torens die uit zijn brein zijn ontsproten.

…en na de ingreep. Foto is vanuit zelfde hoek genomen.

Lees ook:

Cuypers zette de middeleeuwen naar zijn hand

De restauratie van kasteel De Haar

Neogotiek en het Brabant-gevoel

Foto’s: Wikimedia, RCE