Oudste stad van Holland ligt in Brabant. Punt uit!

Markt in Geertruidenberg. Zeker eens een bezoekje waard.

De Dordrechtse burgemeester Arno Brok verwelkomde Sint Nicolaas bij zijn intocht in “de oudste stad van Holland”. Aan de andere kant van de Biesbos, op 20 kilometer daar vandaan, begon bij bewoners van Geertruidenberg het bloed te koken. Niet ‘Dordt’, maar ‘D’n Berg’ is Hollandsch oudste, vinden ze daar. En een relletje is geboren.

Dit is een ruzietje over iets heel erg vaags. Want: wat is Holland? En wat is een stad? Eigenlijk kan ik er kort over zijn: het ligt er maar aan hoe je het bekijkt.

Laten we de definitie hanteren: welke stad kreeg al eerste stadsrechten? Dat betekent dat een hogere machthebber, bijvoorbeeld een graaf, zegt: “Jullie zijn vanaf nu een stad, met het recht op leuke dingetjes als een markt, eigen bestuur en stadsmuren.” Geertruidenberg wint.

Moerassen

Op de schaal van Nederland kan het oude graafschap Holland het op dit gebied sowieso schudden. Maastricht, Utrecht, Deventer, maar ook Biervliet en Wessem hadden al stadsrechten voordat de graven van Holland wisten dat die dingen bestonden. In de zeventiende eeuw was Holland weliswaar het stoerste gewest van de Nederlanden, maar rond 1200 was het voor een groot deel een achterlijke verzameling onontgonnen moerassen. Remmende voorsprong, zal het wel zijn.

Geertruidenberg (op de kaart 'S. Geertruydenberch' aan zuidoever Biesbos) lag tot de Franse tijd in Holland. Linksboven op deze kaart is Dordrecht te zien.

Geertruidenberg lag aan de zuidkant van Holland en was daarom de poort tot het graafschap. Graaf Willem de eerste was bang voor die oprukkende Brabo’s, die het op bloeiende handelsnederzettingen aan de grote rivieren hadden voorzien.

Vloed

Dus kreeg D’n Berg in 1213, zeven jaar voor Dordrecht, stadsrechten om zich te kunnen versterken. Dordt was toen al een veel belangrijkere handelsnederzetting dan Geertruidenberg. Maar dat is de kwestie niet. De stadsrechten tellen.

Tja, toen kwam in 1421 de Sint-Elisabethsvloed. Daardoor ontstond de Biesbosch, precies tussen Geertruidenberg en Dordt in. Daardoor raakte het bloeiende, zuidelijke stadje geïsoleerd van de rest van Holland. De groei ging eruit en de stad aan de Amer verdween in de marge. Dordrecht bloeide, ook later in de tijd van de Republiek.

Carnaval

In 1815 werd D’n Berg onderdeel van Noord-Brabant. De Bergenaren vieren vandaag de dag carnaval en spreken een Brabants dialect. Er is weinig Hollands meer aan, behalve een verzameling prachtige, oude gevels die het stadje nog telt. Ga er zeker eens kijken.

Maar het graafschap en latere gewest Holland bestaat ook niet meer. Dordrecht ligt in Zuid-Holland. Dat is nou niet bepaald een provincie waar een gevoel van onderlinge verbondenheid heerst, zoals in Friesland, Zeeland of Limburg. Dus dat Dordtse ‘Holland’-gevoel is evengoed kunstmatig.

Romeinse keizer

Dus hebben we het hier niet over de provincies Noord- en Zuid-Holland, maar over het oude graafschap en gewest Holland. En daar hoorde Geertruidenberg gewoon bij. Zij kreeg zeven jaar eerder stadsrechten, punt uit. Dus, Brok en de rest van Dordt, het spijt me. Jullie verliezen.

En Geertruidenberg verliest eigenlijk ook een beetje. Want Voorburg kreeg in 122 al stadsrechten van de Romeinse keizer Hadrianus. Die was veel stoerder dan welke graaf dan ook. Maar toen bestond Holland nog niet.

Update: Ik heb inmiddels begrepen dat Geertruidenberg de zaak aanhangig heeft gemaakt bij De Rijdende Rechter. Dit geschil lijkt me verre van juridisch. Maar als De Rijdende Rechter zich erover buigt, dan hoop ik dat hij verstandig zal oordelen. Nogmaals: Dordrecht, het spijt me.