Verkiezingsprogramma’s en erfgoed: veel vaagheden en open deuren

Wat gaan we stemmen in september? Monumentje! bekeek de verkiezingsprogramma’s van de grootste politieke partijen en trof daar weinig spannende ideeën aan. En schrok even van het “Bye bye, windmolens” van de PVV.

Het PvdA-hoofdkantoor in Amsterdam.

Erfgoed, dat zijn oude dingen. Vooral oudere (gepensioneerde) mensen hebben tijd om historische stadjes te bezoeken. Koren op de molen van 50plus, zou je denken. Maar wat staat er over erfgoed en monumenten in het verkiezingsprogramma van deze partij? Helemaal niets. De PvdA is iets minder summier.  “Onze musea, monumenten, landschappen en molens trekken grote aantallen toeristen”, stellen de sociaal-democraten vast.

Ze erkennen het dus als onderdeel van de cultuur en er moet geld en ruimte voor cultuur zijn, vinden ze. Ook moeten kinderen op school er les over krijgen. Concreter wordt het niet. Je zou kunnen concluderen dat de PvdA wel geld voor erfgoed uit wil trekken, maar het staat er niet expliciet.

Rol overheid

Ook de VVD heeft over het issue weinig te melden. Het program van de liberalen keuvelt wat over hun Geefwet, waarin staat dat cultuur vooral door particulieren in stand moet blijven. Of dat ook voor erfgoed geldt, staat er niet bij. Subsidies voor monumenten willen ze blijkbaar niet afschaffen, want ze zien “een rol voor de overheid weggelegd bij de overdracht van kennis uit het verleden en het behoud van ons nationale erfgoed”. Veel meer staat er niet.

Iets meer visie heeft het CDA. “Het cultureel erfgoed zal breed toegankelijk moeten zijn. Om het in goede staat te houden, verdient onderhoud en restauratie van monumenten aandacht. Monumenten die leeg komen te staan, krijgen een nieuwe bestemming”, schrijven de christen-democraten. Zij willen actief inzetten op herbestemming, maak ik hieruit op. Dat schrijft ook de Partij voor de Dieren. De SGP is het hier ook mee eens, al zet deze bevindelijk-gereformeerde partij zich – verrassend – vooral in op het behoud van kerken.

CDA-hoofdkantoor in Den Haag. De partij pleit voor breed toegankelijk erfgoed.

Nieuw

Dat herbestemmen is een goed plan, maar echt een nieuw idee is het niet. Daarvoor moeten we toch bij D66 zijn. De democraten hebben ideeën over wat zij noemen ‘vitaal erfgoed’. De overheid moet het behoud van erfgoed borgen en “blijven beschermen tegen de economische en politieke waan van de dag”. Ook pleit de partij voor de opzet van een ‘trust’, een soort stichting waar alle erfgoed van de overheid in moet worden ondergebracht.

Het verkiezingsprogramma van de PVV lijkt op het eerste gezicht slecht nieuws voor Kinderdijk. “Bye, bye, windmolens”, roept de lijst van Geert Wilders. Ik vermoed dat hij die moderne turbines bedoelt, maar dat kan ik uit de tekst niet echt opmaken. Wie van erfgoed houdt, moet maar voor de zekerheid iets anders stemmen.

Minder regels

Verder staat er bij de PVV achtereenvolgens “Weg met de welstandcommissies”, “Minder regels in de bouw, minder vergunningen, (…) meer veiligheid” en “Bescherming van monumenten, architectuur en dorpsgezichten”. Als Wilders weer gaat regeren, zal hij eerst compromissen met zichzelf moeten sluiten. Dat wordt een zware kabinetsformatie.

De ChristenUnie gaat op zoek naar meer ‘creatieve’ mogelijkheden om instandhouding te financieren. Minder subsidie, dus. Verder pleiten de christenen, net als D66, voor heldere selectiecriteria. Een ander idee van de partij van Arie Slob: “Instandhouding van het cultureel erfgoed wordt in samenhang met andere (ruimtelijke) vraagstukken in een gebied opgepakt.”

Coalitie

Daar zie ik bijna een coalitie ontstaan met de SP. De socialisten gaan zelfs nog een stap verder. “Het wordt verplicht om gebieden in de directe omgeving van rijksmonumenten in een gemeentelijke welstandsnota op te nemen.” Met andere woorden: ze vinden hetzelfde als de ChristenUnie, alleen bij de SP winnen monumenten altijd. Bij de CU zijn monumenten onderdeel van ruimtelijk beleid, bij de SP moet de gemeente dit beleid afstemmen op de monumenten.

Hoofdkantoor GroenLinks in Utrecht

De enige partij die duidelijk kiest voor meer geld naar erfgoed, is GroenLinks. Ook is zij met de Partij voor de Dieren de enige die aandacht vraagt voor groen erfgoed. De groenen kunnen in een ongebruikelijke coalitie stappen als het gaat om monumentenbeleid; net zoals CDA en SGP zijn zij actief op zoek naar herbestemming. Maar GroenLinks zou GroenLinks niet zijn als ze daar geen ‘duurzaam’ aan zouden toevoegen. Herbestemming is altijd duurzaam.

Open deuren

De kans dat de politiek ons erfgoed volledig laat versloffen, is niet groot. Veruit de meeste partijen vinden het belangrijk. Maar weinigen vinden het belangrijk genoeg om met nieuwe ideeën te komen, op D66, SP en ChristenUnie na. De andere partijen trappen vooral open deuren in of vervallen in vaagheden. Ons erfgoed verdient beter dan dat.

Foto's: Wikimedia, Flickr (Akbar Simonse)