Een duidelijk beeld van een bijzonder Amsterdams gebouw

De Portugese synagoge is een belangrijk monument voor Nederland.

Het is 1675. De relatief rijke Portugees-Joodse gemeenschap in Amsterdam wil niet onderdoen voor de Hoogduits-Joodse bevolking van de stad. Daarom verrijst er dat jaar aan de rand van de havenstad een schitterend joods gebouw in Nederlandse bouwstijl: de Portugese synagoge. Groter dan alle andere joodse gebedshuizen.

Drie eeuwen en 38 jaar later heeft het bouwwerk een intensieve restauratie ondergaan. Naar aanleiding daarvan is het boek De Portugese synagoge in Amsterdam verschenen. Dat is een duidelijke, maar ook opvallend zakelijke titel voor een zwaar en stevig boek als deze.

Tweede Wereldoorlog

Het complex heeft een rijke (bouw)geschiedenis en behoort tot de honderd belangrijkste monumenten van Nederland. Sindsdien is er relatief weinig aan het gebouw veranderd. Zelfs de Tweede Wereldoorlog en de aanleg van de metro kregen het gebouw er niet onder. Jammer dat de directe omgeving de eeuwen een stuk slechter heeft doorstaan.

Al in het eerste hoofdstuk wordt duidelijk dat het boek over méér dan het gebouw alleen gaat. Voor het begrip van de geschiedenis van het pand is het erg handig om iets meer te weten over de Portugees-Joodse gemeenschap. Dat hebben de samenstellers van het boek goed gezien.

Kerkenbouw

Verschillende kleuren geven verschillende bouwfasen van het synagogecomplex weer. Tekeningen als dit maken het boek erg duidelijk.

Het prachtige hoofdgebouw was een ontwerp van een architect met de toepasselijke naam Elias Bouwman. Die heeft zich laten inspireren door de kerkenbouw uit die tijd. Na de bouw kwam de instandhouding, die tot op de dag van vandaag duurt. Dat is gedetailleerd beschreven door Pieter Vlaardingerbroek, een van de negen auteurs van het boek.

De recente restauratie is in een apart hoofdstuk omschreven. Architect Kees Doornenbal beschrijft daarin hoe het complex voor een breder publiek toegankelijk is gemaakt en hoe het tegelijkertijd ook in gebruik kan blijven voor religieuze zaken. Ceremoniële voorwerpen daarvoor zijn terug te vinden in een eigen hoofdstuk, van de hand van museumconservator Mirjam Knotter.

Valkuil

Deskundigen allemaal een hoofdstuk laten schrijven over een deelonderwerp zorgt wel altijd voor een valkuil en daar valt dit boek ook wel in. Het is nou eenmaal niet zo dat iedereen met verstand van zaken ook een geboren schrijver is. Sommige hoofdstukken zijn erg interessant en prima te lezen. Andere staan bol van het jargon en lelijke zinnen. Dat is erg jammer; een strengere eindredactie zou op zijn plaats zijn geweest.

Het boek in zijn geheel is zeker op zijn minst het doorbladeren waard. Al is het maar zodat de lezer zich kan vergapen aan de vele mooie afbeeldingen. Die geven een meer dan duidelijk beeld van de geschiedenis van een van de bijzonderste gebouwen van Amsterdam.

De Portugese synagoge in Amsterdam. Door Pieter Vlaardingerbroek e.a. Uitgegeven door WBOOKS. 208 pagina’s, prijs €24,95. ISBN: 97890 4000 7620. 

Oordeel: +

Beoordelingsschaal: - = niet aan beginnen, +- = kan beter, + = aardig, ++ = geweldig

Afbeeldingen uit besproken boek, met toestemming van WBOOKS